晋献文子成室，晋大夫发焉。张老曰：“美哉，轮焉！美哉，奂焉！歌于斯，哭于斯，聚国族于斯！”文子曰：“武也，得歌于斯，哭于斯，聚国族于斯，是全要领以从先大夫于九京也!”北面再拜稽首。君子谓之善颂善祷。

　　jìn xiàn wén zǐ chéng shì ，jìn dà fū fā yān 。zhāng lǎo yuē ：“měi zāi ，lún yān ！měi zāi ，huàn yān ！gē yú sī ，kū yú sī ，jù guó zú yú sī ！”wén zǐ yuē ：“wǔ yě ，dé gē yú sī ，kū yú sī ，jù guó zú yú sī ，shì quán yào lǐng yǐ cóng xiān dà fū yú jiǔ jīng yě !”běi miàn zài bài jī shǒu 。jun1 zǐ wèi zhī shàn sòng shàn dǎo 。

齐王使使者问赵威后。书未发，威后问使者曰：“岁亦无恙邪？民亦无恙邪？王亦无恙邪？”使者不说，曰：“臣奉使使威后，今不问王而先问岁与民，岂先贱而后尊贵者乎？”威后曰：“不然，苟无岁，何以有民？苟无民， 何以有君？故有舍本而问末者耶？”
乃进而问之曰：“齐有处士曰锺离子，无恙耶？是其为人也，有粮者亦食，无粮者亦食；有衣者亦衣，无衣者亦衣。是助王养其民也，何以至今不业也？叶阳子无恙乎？是其为人，哀鳏寡，恤孤独，振困穷，补不足。是助王息其民者也，何以至今不业也？北宫之女婴儿子无恙耶？彻其环瑱，至老不嫁，以养父母。是皆率民而出于孝情者也，胡为至今不朝也?此二士弗业，一女不朝，何以王齐国，子万民乎？於陵子仲尚存乎？是其为人也，上不臣于王，下不治其家，中不索交诸侯。此率民而出于无用者，何为至今不杀乎？”

qí wáng shǐ shǐ zhě wèn zhào wēi hòu 。shū wèi fā ，wēi hòu wèn shǐ zhě yuē ：“suì yì wú yàng xié ？mín yì wú yàng xié ？wáng yì wú yàng xié ？”shǐ zhě bú shuō ，yuē ：“chén fèng shǐ shǐ wēi hòu ，jīn bú wèn wáng ér xiān wèn suì yǔ mín ，qǐ xiān jiàn ér hòu zūn guì zhě hū ？”wēi hòu yuē ：“bú rán ，gǒu wú suì ，hé yǐ yǒu mín ？gǒu wú mín ， hé yǐ yǒu jun1 ？gù yǒu shě běn ér wèn mò zhě yē ？”
nǎi jìn ér wèn zhī yuē ：“qí yǒu chù shì yuē zhōng lí zǐ ，wú yàng yē ？shì qí wéi rén yě ，yǒu liáng zhě yì shí ，wú liáng zhě yì shí ；yǒu yī zhě yì yī ，wú yī zhě yì yī 。shì zhù wáng yǎng qí mín yě ，hé yǐ zhì jīn bú yè yě ？yè yáng zǐ wú yàng hū ？shì qí wéi rén ，āi guān guǎ ，xù gū dú ，zhèn kùn qióng ，bǔ bú zú 。shì zhù wáng xī qí mín zhě yě ，hé yǐ zhì jīn bú yè yě ？běi gōng zhī nǚ yīng ér zǐ wú yàng yē ？chè qí huán tiàn ，zhì lǎo bú jià ，yǐ yǎng fù mǔ 。shì jiē lǜ mín ér chū yú xiào qíng zhě yě ，hú wéi zhì jīn bú cháo yě ?cǐ èr shì fú yè ，yī nǚ bú cháo ，hé yǐ wáng qí guó ，zǐ wàn mín hū ？yú líng zǐ zhòng shàng cún hū ？shì qí wéi rén yě ，shàng bú chén yú wáng ，xià bú zhì qí jiā ，zhōng bú suǒ jiāo zhū hóu 。cǐ lǜ mín ér chū yú wú yòng zhě ，hé wéi zhì jīn bú shā hū ？”

知悼子卒，未葬，平公饮酒，师旷、李调侍，鼓钟。杜蒉自外来，闻钟声，曰：“安在？”曰：“在寝。”杜蒉入寝，历阶而升，酌曰：“旷饮斯！”又酌曰：“调饮斯！”又酌，堂上北面坐饮之。降趋而出。
平公呼而进之，曰：“蒉！曩者尔心或开予，是以不与尔言。尔饮旷，何也？”曰：“子卯不乐。知悼子在堂，斯其为子卯也大矣！旷也，太师也。不以诏，是以饮之也。”“尔饮调，何也？”曰：“调也，君之亵臣也。为一饮一食忘君之疾，是以饮之也。”“尔饮，何也？”曰：“蒉也，宰夫也，非刀匕是共，又敢与知防，是以饮之也。”平公曰：“寡人亦有过焉，酌而饮寡人。”杜蒉洗而扬觯。公谓侍者曰：“如我死，则必毋废斯爵也！”
至于今，既毕献，斯扬觯，谓之“杜举”。

zhī dào zǐ zú ，wèi zàng ，píng gōng yǐn jiǔ ，shī kuàng 、lǐ diào shì ，gǔ zhōng 。dù kuì zì wài lái ，wén zhōng shēng ，yuē ：“ān zài ？”yuē ：“zài qǐn 。”dù kuì rù qǐn ，lì jiē ér shēng ，zhuó yuē ：“kuàng yǐn sī ！”yòu zhuó yuē ：“diào yǐn sī ！”yòu zhuó ，táng shàng běi miàn zuò yǐn zhī 。jiàng qū ér chū 。
píng gōng hū ér jìn zhī ，yuē ：“kuì ！nǎng zhě ěr xīn huò kāi yǔ ，shì yǐ bú yǔ ěr yán 。ěr yǐn kuàng ，hé yě ？”yuē ：“zǐ mǎo bú lè 。zhī dào zǐ zài táng ，sī qí wéi zǐ mǎo yě dà yǐ ！kuàng yě ，tài shī yě 。bú yǐ zhào ，shì yǐ yǐn zhī yě 。”“ěr yǐn diào ，hé yě ？”yuē ：“diào yě ，jun1 zhī xiè chén yě 。wéi yī yǐn yī shí wàng jun1 zhī jí ，shì yǐ yǐn zhī yě 。”“ěr yǐn ，hé yě ？”yuē ：“kuì yě ，zǎi fū yě ，fēi dāo bǐ shì gòng ，yòu gǎn yǔ zhī fáng ，shì yǐ yǐn zhī yě 。”píng gōng yuē ：“guǎ rén yì yǒu guò yān ，zhuó ér yǐn guǎ rén 。”dù kuì xǐ ér yáng zhì 。gōng wèi shì zhě yuē ：“rú wǒ sǐ ，zé bì wú fèi sī jué yě ！”
zhì yú jīn ，jì bì xiàn ，sī yáng zhì ，wèi zhī “dù jǔ ”。

　　信陵君杀晋鄙，救邯郸，破秦人，存赵国，赵王自郊迎。
唐雎谓信陵君曰：“臣闻之曰：事有不可知者，有不可不知者；有不可忘者，有不可不忘者。”信陵君曰：“何谓也？”对曰：“人之憎我也，不可不知也；吾憎人也，不可得而知也。人之有德于我也，不可忘也；吾有德于人也，不可不忘也。今君杀晋鄙，救邯郸，破秦人，存赵国，此大德也。今赵王自郊迎，卒然见赵王，愿君之忘之也。”信陵君曰：“无忌谨受教。”

　　xìn líng jun1 shā jìn bǐ ，jiù hán dān ，pò qín rén ，cún zhào guó ，zhào wáng zì jiāo yíng 。
táng jū wèi xìn líng jun1 yuē ：“chén wén zhī yuē ：shì yǒu bú kě zhī zhě ，yǒu bú kě bú zhī zhě ；yǒu bú kě wàng zhě ，yǒu bú kě bú wàng zhě 。”xìn líng jun1 yuē ：“hé wèi yě ？”duì yuē ：“rén zhī zēng wǒ yě ，bú kě bú zhī yě ；wú zēng rén yě ，bú kě dé ér zhī yě 。rén zhī yǒu dé yú wǒ yě ，bú kě wàng yě ；wú yǒu dé yú rén yě ，bú kě bú wàng yě 。jīn jun1 shā jìn bǐ ，jiù hán dān ，pò qín rén ，cún zhào guó ，cǐ dà dé yě 。jīn zhào wáng zì jiāo yíng ，zú rán jiàn zhào wáng ，yuàn jun1 zhī wàng zhī yě 。”xìn líng jun1 yuē ：“wú jì jǐn shòu jiāo 。”

　　齐宣王见颜斶，曰：“斶前！”斶亦曰：“王前！”宣王不说。左右曰：“王，人君也。斶，人臣也。王曰‘斶前’，亦曰‘王前’，可乎？”斶对曰：“夫斶前为慕势，王前为趋士。与使斶为慕势，不如使王为趋士。”王忿然作色曰：“王者贵乎？士贵乎？”对曰：“士贵耳，王者不贵。”王曰：“有说乎？”斶曰：“有。昔者秦攻齐，令曰：‘有敢去柳下季垄五十步而樵采者，死不赦。’令曰：‘有能得齐王头者，封万户侯，赐金千镒。’由是观之，生王之头，曾不若死士之垄也。”宣王默然不悦。
左右皆曰：“斶来，斶来！大王据千乘之地，而建千石锺，万石虡。天下之士，仁义皆来役处；辩士并进，莫不来语；东西南北，莫敢不服。求万物无不备具，而百姓无不亲附。今夫士之高者，乃称匹夫，徒步而处农亩，下则鄙野、监门、闾里，士之贱也，亦甚矣！”
斶对曰：“不然。斶闻古大禹之时，诸侯万国。何则？德厚之道，得贵士之力也。故舜起农亩，出于岳鄙，而为天子。及汤之时，诸侯三千。当今之世，南面称寡者，乃二十四。由此观之，非得失之策与？稍稍诛灭，灭亡无族之时，欲为监门、闾里，安可得而有乎哉？是故《易传》不云乎。’居上位，未得其实，以喜其为名者，必以骄奢为行。据慢骄奢，则凶中之。是故无其实而喜其名者削，无德而望其福者约，无功而受其禄者辱，祸必握。’故曰：‘矜功不立，虚愿不至。’此皆幸乐其名，华而无其实德者也。是以尧有九佐，舜有七友，禹有五丞，汤有三辅，自古及今而能虚成名于天下者，无有。是以君王无羞亟问，不愧下学；是故成其道德而扬功名于后世者，尧、舜、禹、汤、周文王是也。故曰：‘无形者，形之君也。无端者，事之本也。’夫上见其原，下通其流，至圣人明学，何不吉之有哉！老子曰：‘虽贵，必以贱为本；虽高，必以下为基。是以侯王称孤寡不谷，是其贱必本于？’非夫孤寡者，人之困贱下位也，而侯王以自谓，岂非下人而尊贵士与？夫尧传舜，舜传傅禹，周成王任周公旦，而世世称曰明主，是以明乎士之贵也。”
宣王曰：“嗟乎！君子焉可侮哉，寡人自取病耳！及今闻君子之言，乃今闻细人之行，愿请受为弟子。且颜先生与寡人游，食必太牢，出必乘车，妻子衣服。” 　 颜斶辞去曰：“夫玉生于山，制则破焉，非弗宝贵矣，然夫璞不完。士生乎鄙野，推选则禄焉，非不得尊遂也，然而形神不全。斶愿得归，晚食以当肉，安步以当车，无罪以当贵，清静贞正以自虞。制言者王也，尽忠直言者斶也。言要道已备矣，愿得赐归，安行而反臣之邑屋。”则再拜而辞去也。斶知足矣，归反朴，则终身不辱也。
君子曰：“斶知足矣，归真返璞，则终身不辱。”

　　qí xuān wáng jiàn yán chù ，yuē ：“chù qián ！”chù yì yuē ：“wáng qián ！”xuān wáng bú shuō 。zuǒ yòu yuē ：“wáng ，rén jun1 yě 。chù ，rén chén yě 。wáng yuē ‘chù qián ’，yì yuē ‘wáng qián ’，kě hū ？”chù duì yuē ：“fū chù qián wéi mù shì ，wáng qián wéi qū shì 。yǔ shǐ chù wéi mù shì ，bú rú shǐ wáng wéi qū shì 。”wáng fèn rán zuò sè yuē ：“wáng zhě guì hū ？shì guì hū ？”duì yuē ：“shì guì ěr ，wáng zhě bú guì 。”wáng yuē ：“yǒu shuō hū ？”chù yuē ：“yǒu 。xī zhě qín gōng qí ，lìng yuē ：‘yǒu gǎn qù liǔ xià jì lǒng wǔ shí bù ér qiáo cǎi zhě ，sǐ bú shè 。’lìng yuē ：‘yǒu néng dé qí wáng tóu zhě ，fēng wàn hù hóu ，cì jīn qiān yì 。’yóu shì guān zhī ，shēng wáng zhī tóu ，céng bú ruò sǐ shì zhī lǒng yě 。”xuān wáng mò rán bú yuè 。
zuǒ yòu jiē yuē ：“chù lái ，chù lái ！dà wáng jù qiān chéng zhī dì ，ér jiàn qiān shí zhōng ，wàn shí jù 。tiān xià zhī shì ，rén yì jiē lái yì chù ；biàn shì bìng jìn ，mò bú lái yǔ ；dōng xī nán běi ，mò gǎn bú fú 。qiú wàn wù wú bú bèi jù ，ér bǎi xìng wú bú qīn fù 。jīn fū shì zhī gāo zhě ，nǎi chēng pǐ fū ，tú bù ér chù nóng mǔ ，xià zé bǐ yě 、jiān mén 、lǘ lǐ ，shì zhī jiàn yě ，yì shèn yǐ ！”
chù duì yuē ：“bú rán 。chù wén gǔ dà yǔ zhī shí ，zhū hóu wàn guó 。hé zé ？dé hòu zhī dào ，dé guì shì zhī lì yě 。gù shùn qǐ nóng mǔ ，chū yú yuè bǐ ，ér wéi tiān zǐ 。jí tāng zhī shí ，zhū hóu sān qiān 。dāng jīn zhī shì ，nán miàn chēng guǎ zhě ，nǎi èr shí sì 。yóu cǐ guān zhī ，fēi dé shī zhī cè yǔ ？shāo shāo zhū miè ，miè wáng wú zú zhī shí ，yù wéi jiān mén 、lǘ lǐ ，ān kě dé ér yǒu hū zāi ？shì gù 《yì chuán 》bú yún hū 。’jū shàng wèi ，wèi dé qí shí ，yǐ xǐ qí wéi míng zhě ，bì yǐ jiāo shē wéi háng 。jù màn jiāo shē ，zé xiōng zhōng zhī 。shì gù wú qí shí ér xǐ qí míng zhě xuē ，wú dé ér wàng qí fú zhě yuē ，wú gōng ér shòu qí lù zhě rǔ ，huò bì wò 。’gù yuē ：‘jīn gōng bú lì ，xū yuàn bú zhì 。’cǐ jiē xìng lè qí míng ，huá ér wú qí shí dé zhě yě 。shì yǐ yáo yǒu jiǔ zuǒ ，shùn yǒu qī yǒu ，yǔ yǒu wǔ chéng ，tāng yǒu sān fǔ ，zì gǔ jí jīn ér néng xū chéng míng yú tiān xià zhě ，wú yǒu 。shì yǐ jun1 wáng wú xiū jí wèn ，bú kuì xià xué ；shì gù chéng qí dào dé ér yáng gōng míng yú hòu shì zhě ，yáo 、shùn 、yǔ 、tāng 、zhōu wén wáng shì yě 。gù yuē ：‘wú xíng zhě ，xíng zhī jun1 yě 。wú duān zhě ，shì zhī běn yě 。’fū shàng jiàn qí yuán ，xià tōng qí liú ，zhì shèng rén míng xué ，hé bú jí zhī yǒu zāi ！lǎo zǐ yuē ：‘suī guì ，bì yǐ jiàn wéi běn ；suī gāo ，bì yǐ xià wéi jī 。shì yǐ hóu wáng chēng gū guǎ bú gǔ ，shì qí jiàn bì běn yú ？’fēi fū gū guǎ zhě ，rén zhī kùn jiàn xià wèi yě ，ér hóu wáng yǐ zì wèi ，qǐ fēi xià rén ér zūn guì shì yǔ ？fū yáo chuán shùn ，shùn chuán fù yǔ ，zhōu chéng wáng rèn zhōu gōng dàn ，ér shì shì chēng yuē míng zhǔ ，shì yǐ míng hū shì zhī guì yě 。”
xuān wáng yuē ：“jiē hū ！jun1 zǐ yān kě wǔ zāi ，guǎ rén zì qǔ bìng ěr ！jí jīn wén jun1 zǐ zhī yán ，nǎi jīn wén xì rén zhī háng ，yuàn qǐng shòu wéi dì zǐ 。qiě yán xiān shēng yǔ guǎ rén yóu ，shí bì tài láo ，chū bì chéng chē ，qī zǐ yī fú 。” 　 yán chù cí qù yuē ：“fū yù shēng yú shān ，zhì zé pò yān ，fēi fú bǎo guì yǐ ，rán fū pú bú wán 。shì shēng hū bǐ yě ，tuī xuǎn zé lù yān ，fēi bú dé zūn suí yě ，rán ér xíng shén bú quán 。chù yuàn dé guī ，wǎn shí yǐ dāng ròu ，ān bù yǐ dāng chē ，wú zuì yǐ dāng guì ，qīng jìng zhēn zhèng yǐ zì yú 。zhì yán zhě wáng yě ，jìn zhōng zhí yán zhě chù yě 。yán yào dào yǐ bèi yǐ ，yuàn dé cì guī ，ān háng ér fǎn chén zhī yì wū 。”zé zài bài ér cí qù yě 。chù zhī zú yǐ ，guī fǎn pǔ ，zé zhōng shēn bú rǔ yě 。
jun1 zǐ yuē ：“chù zhī zú yǐ ，guī zhēn fǎn pú ，zé zhōng shēn bú rǔ 。”

　　晋献公之丧，秦穆公使人吊公子重耳，且曰：“寡人闻之，亡国恒于斯，得国恒于斯。虽吾子俨然在忧服之中，丧亦不可久也，时亦不可失也，孺子其图之！”
以告舅犯。舅犯曰：“孺子其辞焉。丧人无宝，仁亲以为宝。父死之谓何？又因以为利，而天下其孰能说之？孺子其辞焉！”公子重耳对客曰：“君惠吊亡臣重耳。身丧父死，不得与于哭泣之哀，以为君忧。父死之谓何？或敢有他志，以辱君义。”稽颡而不拜，哭而起，起而不私。
子显以致命于穆公。穆公曰：“仁夫公子重耳！夫稽颡而不拜，则未为后也，故不成拜。哭而起，则爱父也。起而不私，则远利也。”

　　jìn xiàn gōng zhī sàng ，qín mù gōng shǐ rén diào gōng zǐ zhòng ěr ，qiě yuē ：“guǎ rén wén zhī ，wáng guó héng yú sī ，dé guó héng yú sī 。suī wú zǐ yǎn rán zài yōu fú zhī zhōng ，sàng yì bú kě jiǔ yě ，shí yì bú kě shī yě ，rú zǐ qí tú zhī ！”
yǐ gào jiù fàn 。jiù fàn yuē ：“rú zǐ qí cí yān 。sàng rén wú bǎo ，rén qīn yǐ wéi bǎo 。fù sǐ zhī wèi hé ？yòu yīn yǐ wéi lì ，ér tiān xià qí shú néng shuō zhī ？rú zǐ qí cí yān ！”gōng zǐ zhòng ěr duì kè yuē ：“jun1 huì diào wáng chén zhòng ěr 。shēn sàng fù sǐ ，bú dé yǔ yú kū qì zhī āi ，yǐ wéi jun1 yōu 。fù sǐ zhī wèi hé ？huò gǎn yǒu tā zhì ，yǐ rǔ jun1 yì 。”jī sǎng ér bú bài ，kū ér qǐ ，qǐ ér bú sī 。
zǐ xiǎn yǐ zhì mìng yú mù gōng 。mù gōng yuē ：“rén fū gōng zǐ zhòng ěr ！fū jī sǎng ér bú bài ，zé wèi wéi hòu yě ，gù bú chéng bài 。kū ér qǐ ，zé ài fù yě 。qǐ ér bú sī ，zé yuǎn lì yě 。”

　　梁王魏婴觞诸侯于范台。酒酣，请鲁君举觞。鲁君兴，避席择言曰：“昔者帝女令仪狄作酒而美，进之禹，禹饮而甘之，遂疏仪狄，绝旨酒，曰：‘后世必有以酒亡其国者。’齐桓公夜半不嗛，易牙乃煎敖燔炙，和调五味而进之，桓公食之而饱，至旦不觉，曰：‘后必有以味亡其国者。’晋文公得南之威，三日不听朝，遂推南之威而远之，曰：‘后世必以色亡其国者。’楚王登强台而望崩山，左江而右湖，以临彷徨，其乐忘死，遂盟强台而登，曰：‘后世必有以高台陂池亡其国者。’今主君之尊，仪狄之酒也；主君之味，易牙调也；左白台而右闾须，南威之美也；前夹林而后兰台，强台之乐也。有一于此，足以亡国。今主君兼此四者，可无戒与！”梁王称善相属。

　　liáng wáng wèi yīng shāng zhū hóu yú fàn tái 。jiǔ hān ，qǐng lǔ jun1 jǔ shāng 。lǔ jun1 xìng ，bì xí zé yán yuē ：“xī zhě dì nǚ lìng yí dí zuò jiǔ ér měi ，jìn zhī yǔ ，yǔ yǐn ér gān zhī ，suí shū yí dí ，jué zhǐ jiǔ ，yuē ：‘hòu shì bì yǒu yǐ jiǔ wáng qí guó zhě 。’qí huán gōng yè bàn bú qiàn ，yì yá nǎi jiān áo fán zhì ，hé diào wǔ wèi ér jìn zhī ，huán gōng shí zhī ér bǎo ，zhì dàn bú jiào ，yuē ：‘hòu bì yǒu yǐ wèi wáng qí guó zhě 。’jìn wén gōng dé nán zhī wēi ，sān rì bú tīng cháo ，suí tuī nán zhī wēi ér yuǎn zhī ，yuē ：‘hòu shì bì yǐ sè wáng qí guó zhě 。’chǔ wáng dēng qiáng tái ér wàng bēng shān ，zuǒ jiāng ér yòu hú ，yǐ lín páng huáng ，qí lè wàng sǐ ，suí méng qiáng tái ér dēng ，yuē ：‘hòu shì bì yǒu yǐ gāo tái bēi chí wáng qí guó zhě 。’jīn zhǔ jun1 zhī zūn ，yí dí zhī jiǔ yě ；zhǔ jun1 zhī wèi ，yì yá diào yě ；zuǒ bái tái ér yòu lǘ xū ，nán wēi zhī měi yě ；qián jiá lín ér hòu lán tái ，qiáng tái zhī lè yě 。yǒu yī yú cǐ ，zú yǐ wáng guó 。jīn zhǔ jun1 jiān cǐ sì zhě ，kě wú jiè yǔ ！”liáng wáng chēng shàn xiàng shǔ 。

　　范雎至秦，王庭迎，谓范雎曰：“寡人宜以身受令久矣。今者义渠之事急，寡人日自请太后。今义渠之事已，寡人乃得以身受命。躬窃闵然不敏。”敬执宾主之礼，范雎辞让。
是日见范雎，见者无不变色易容者。秦王屏左右，宫中虚无人，秦王跪而请曰：“先生何以幸教寡人？”范雎曰：“唯唯。”有间，秦王复请，范雎曰：“唯唯。”若是者三。
秦王跽曰：“先生不幸教寡人乎？”
范雎谢曰：“非敢然也。臣闻始时吕尚之遇文王也，身为渔父而钓于渭阳之滨耳。若是者，交疏也。已一说而立为太师，载与俱归者，其言深也。故文王果收功于吕尚，卒擅天下而身立为帝王。即使文王疏吕望而弗与深言，是周无天子之德，而文、武无与成其王也。今臣，羇旅之臣也，交疏于王，而所愿陈者，皆匡君臣之事，处人骨肉之间。愿以陈臣之陋忠，而未知王心也，所以王三问而不对者是也。臣非有所畏而不敢言也，知今日言之于前，而明日伏诛于后，然臣弗敢畏也。大王信行臣之言，死不足以为臣患，亡不足以为臣忧，漆身而为厉，被发而为狂，不足以为臣耻。五帝之圣而死，三王之仁而死，五伯之贤而死，乌获之力而死，奔、育之勇焉而死。死者，人之所必不免也。处必然之势，可以少有补于秦，此臣之所大愿也，臣何患乎？伍子胥橐载而出昭关，夜行而昼伏，至于蔆水，无以饵其口，坐行蒲伏，乞食于吴市，卒兴吴国，阖庐为霸。使臣得进谋如伍子胥，加之以幽囚，终身不复见，是臣说之行也，臣何忧乎？箕子、接舆，漆身而为厉，被发而为狂，无益于殷、楚。使臣得同行于箕子、接舆，漆身可以补所贤之主，是臣之大荣也，臣又何耻乎？臣之所恐者，独恐臣死之后，天下见臣尽忠而身蹶也，是以杜口裹足，莫肯即秦耳。足下上畏太后之严，下惑奸臣之态，居深宫之中，不离保傅之手，终身闇惑，无与照奸，大者宗庙灭覆，小者身以孤危。此臣之所恐耳！若夫穷辱之事，死亡之患，臣弗敢畏也。臣死而秦治，贤于生也。”
秦王跽曰：“先生是何言也！夫秦国僻远，寡人愚不肖，先生乃幸至此，此天以寡人慁先生，而存先王之庙也。寡人得受命于先生，此天所以幸先王而不弃其孤也。先生奈何而言若此！事无大小，上及太后，下至大臣，愿先生悉以教寡人，无疑寡人也。”范雎再拜，秦王亦再拜。

　　fàn jū zhì qín ，wáng tíng yíng ，wèi fàn jū yuē ：“guǎ rén yí yǐ shēn shòu lìng jiǔ yǐ 。jīn zhě yì qú zhī shì jí ，guǎ rén rì zì qǐng tài hòu 。jīn yì qú zhī shì yǐ ，guǎ rén nǎi dé yǐ shēn shòu mìng 。gōng qiè mǐn rán bú mǐn 。”jìng zhí bīn zhǔ zhī lǐ ，fàn jū cí ràng 。
shì rì jiàn fàn jū ，jiàn zhě wú bú biàn sè yì róng zhě 。qín wáng píng zuǒ yòu ，gōng zhōng xū wú rén ，qín wáng guì ér qǐng yuē ：“xiān shēng hé yǐ xìng jiāo guǎ rén ？”fàn jū yuē ：“wéi wéi 。”yǒu jiān ，qín wáng fù qǐng ，fàn jū yuē ：“wéi wéi 。”ruò shì zhě sān 。
qín wáng jì yuē ：“xiān shēng bú xìng jiāo guǎ rén hū ？”
fàn jū xiè yuē ：“fēi gǎn rán yě 。chén wén shǐ shí lǚ shàng zhī yù wén wáng yě ，shēn wéi yú fù ér diào yú wèi yáng zhī bīn ěr 。ruò shì zhě ，jiāo shū yě 。yǐ yī shuō ér lì wéi tài shī ，zǎi yǔ jù guī zhě ，qí yán shēn yě 。gù wén wáng guǒ shōu gōng yú lǚ shàng ，zú shàn tiān xià ér shēn lì wéi dì wáng 。jí shǐ wén wáng shū lǚ wàng ér fú yǔ shēn yán ，shì zhōu wú tiān zǐ zhī dé ，ér wén 、wǔ wú yǔ chéng qí wáng yě 。jīn chén ，jī lǚ zhī chén yě ，jiāo shū yú wáng ，ér suǒ yuàn chén zhě ，jiē kuāng jun1 chén zhī shì ，chù rén gǔ ròu zhī jiān 。yuàn yǐ chén chén zhī lòu zhōng ，ér wèi zhī wáng xīn yě ，suǒ yǐ wáng sān wèn ér bú duì zhě shì yě 。chén fēi yǒu suǒ wèi ér bú gǎn yán yě ，zhī jīn rì yán zhī yú qián ，ér míng rì fú zhū yú hòu ，rán chén fú gǎn wèi yě 。dà wáng xìn háng chén zhī yán ，sǐ bú zú yǐ wéi chén huàn ，wáng bú zú yǐ wéi chén yōu ，qī shēn ér wéi lì ，bèi fā ér wéi kuáng ，bú zú yǐ wéi chén chǐ 。wǔ dì zhī shèng ér sǐ ，sān wáng zhī rén ér sǐ ，wǔ bó zhī xián ér sǐ ，wū huò zhī lì ér sǐ ，bēn 、yù zhī yǒng yān ér sǐ 。sǐ zhě ，rén zhī suǒ bì bú miǎn yě 。chù bì rán zhī shì ，kě yǐ shǎo yǒu bǔ yú qín ，cǐ chén zhī suǒ dà yuàn yě ，chén hé huàn hū ？wǔ zǐ xū tuó zǎi ér chū zhāo guān ，yè háng ér zhòu fú ，zhì yú líng shuǐ ，wú yǐ ěr qí kǒu ，zuò háng pú fú ，qǐ shí yú wú shì ，zú xìng wú guó ，hé lú wéi bà 。shǐ chén dé jìn móu rú wǔ zǐ xū ，jiā zhī yǐ yōu qiú ，zhōng shēn bú fù jiàn ，shì chén shuō zhī háng yě ，chén hé yōu hū ？jī zǐ 、jiē yú ，qī shēn ér wéi lì ，bèi fā ér wéi kuáng ，wú yì yú yīn 、chǔ 。shǐ chén dé tóng háng yú jī zǐ 、jiē yú ，qī shēn kě yǐ bǔ suǒ xián zhī zhǔ ，shì chén zhī dà róng yě ，chén yòu hé chǐ hū ？chén zhī suǒ kǒng zhě ，dú kǒng chén sǐ zhī hòu ，tiān xià jiàn chén jìn zhōng ér shēn juě yě ，shì yǐ dù kǒu guǒ zú ，mò kěn jí qín ěr 。zú xià shàng wèi tài hòu zhī yán ，xià huò jiān chén zhī tài ，jū shēn gōng zhī zhōng ，bú lí bǎo fù zhī shǒu ，zhōng shēn ān huò ，wú yǔ zhào jiān ，dà zhě zōng miào miè fù ，xiǎo zhě shēn yǐ gū wēi 。cǐ chén zhī suǒ kǒng ěr ！ruò fū qióng rǔ zhī shì ，sǐ wáng zhī huàn ，chén fú gǎn wèi yě 。chén sǐ ér qín zhì ，xián yú shēng yě 。”
qín wáng jì yuē ：“xiān shēng shì hé yán yě ！fū qín guó pì yuǎn ，guǎ rén yú bú xiāo ，xiān shēng nǎi xìng zhì cǐ ，cǐ tiān yǐ guǎ rén hùn xiān shēng ，ér cún xiān wáng zhī miào yě 。guǎ rén dé shòu mìng yú xiān shēng ，cǐ tiān suǒ yǐ xìng xiān wáng ér bú qì qí gū yě 。xiān shēng nài hé ér yán ruò cǐ ！shì wú dà xiǎo ，shàng jí tài hòu ，xià zhì dà chén ，yuàn xiān shēng xī yǐ jiāo guǎ rén ，wú yí guǎ rén yě 。”fàn jū zài bài ，qín wáng yì zài bài 。

　　秦围赵之邯郸。魏安釐王使将军晋鄙救赵，畏秦，止于荡阴不进。
魏王使客将军辛垣衍间入邯郸，因平原君谓赵王曰：“秦所以急围赵者，前与齐闵王争强为帝，已而复归帝，以齐故；今齐闵王已益弱，方今唯秦雄天下，此非必贪邯郸，其意欲求为帝。赵诚发使尊秦昭王为帝，秦必喜，罢兵去。”平原君犹豫未有所决。
此时鲁仲连适游赵，会秦围赵，闻魏将欲令赵尊秦为帝，乃见平原君，曰：“事将奈何矣？”平原君曰：“胜也何敢言事！百万之众折于外，今又内围邯郸而不去。魏王使客将军辛垣衍令赵帝秦，今其人在是。胜也何敢言事！”鲁连曰：“始吾以君为天下之贤公子也，吾乃今然后知君非天下之贤公子也。梁客辛垣衍安在？吾请为君责而归之！”平原君曰：“胜请为召而见之于先生。”
平原君遂见辛垣衍曰：“东国有鲁连先生，其人在此，胜请为绍介，而见之于先生。”辛垣衍曰：“吾闻鲁连先生，齐国之高士也。衍，人臣也，使事有职，吾不愿见鲁连先生也。”平原君曰：“胜已泄之矣。”辛垣衍许诺。
鲁连见辛垣衍而无言。辛垣衍曰：“吾视居此围城之中者，皆有求于平原君者也。今吾视先生之玉貌，非有求于平原君者，曷为久居此围城中而不去也？”鲁连曰：“世以鲍焦无从容而死者，皆非也。今众人不知，则为一身。彼秦，弃礼义，上首功之国也，权使其士，虏使其民，彼则肆然而为帝，过而遂正于天下，则连有赴东海而死耳，吾不忍为之民也！所为见将军者，欲以助赵也。”辛垣衍曰：“先生助之奈何？”鲁连曰：“吾将使梁及燕助之，齐楚则固助之矣。”辛垣衍曰：“燕则吾请以从矣；若乃梁，则吾梁人也，先生恶能使梁助之耶？”鲁连曰：“梁未睹秦称帝之害故也；使梁睹秦称帝之害，则必助赵矣。”辛垣衍曰：“秦称帝之害将奈何？”鲁仲连曰：“昔齐威王尝为仁义矣，率天下诸侯而朝周。周贫且微，诸侯莫朝，而齐独朝之。居岁余，周烈王崩，诸侯皆吊，齐后往。周怒，赴于齐曰：‘天崩地坼，天子下席，东藩之臣田婴齐后至，则斮之！’威王勃然怒曰：‘叱嗟！而母，婢也！’卒为天下笑。故生则朝周，死则叱之，诚不忍其求也。彼天子固然，其无足怪。”
辛垣衍曰：“先生独未见夫仆乎？十人而从一人者，宁力不胜、智不若邪？畏之也。”鲁仲连曰：“然梁之比于秦，若仆邪？”辛垣衍曰：“然。”鲁仲连曰：“然则吾将使秦王烹醢梁王！”辛垣衍怏然不悦，曰：“嘻！亦太甚矣，先生之言也！先生又恶能使秦王烹醢梁王？”鲁仲连曰：“固也！待吾言之：昔者鬼侯、鄂侯、文王，纣之三公也。鬼侯有子而好，故入之于纣，纣以为恶，醢鬼侯；鄂侯争之急，辨之疾，故脯侯；文王闻之，喟然而叹，故拘之于牖里之库百日，而欲令之死。曷为与人俱称帝王，卒就脯醢之地也？“
“齐闵王将之鲁，夷维子执策而从，谓鲁人曰：‘子将何以待吾君？’鲁人曰：‘吾将以十太牢待子之君。’夷维子曰：‘子安取礼而来待吾君？彼吾君者，天子也。天子巡狩，诸侯辟舍，纳筦键，摄衽抱几，视膳于堂下；天子已食，而听退朝也。’鲁人投其钥，不果纳，不得入于鲁。将之薛，假涂于邹。当是时，邹君死，闵王欲入吊。夷维子谓邹之孤曰：‘天子吊，主人必将倍殡柩，设北面于南方，然后天子南面吊也。’邹之群臣曰：‘必若此，吾将伏剑而死。’故不敢入于邹。邹、鲁之臣，生则不得事养，死则不得饭含，然且欲行天子之礼于邹、鲁之臣，不果纳。今秦万乘之国，梁亦万乘之国，交有称王之名。睹其一战而胜，欲从而帝之，是使三晋之大臣，不如邹、鲁之仆妾也。
“且秦无已而帝，则且变易诸侯之大臣，彼将夺其所谓不肖，而予其所谓贤，夺其所憎，而与其所爱；彼又将使其子女谗妾，为诸侯妃姬，处梁之宫，梁王安得晏然而已乎？而将军又何以得故宠乎？”
于是辛垣衍起，再拜谢曰：“始以先生为庸人，吾乃今日而知先生为天下之士也！吾请去，不敢复言帝秦！”
秦将闻之，为却军五十里。适会魏公子无忌夺晋鄙军以救赵击秦，秦军引而去。
于是平原君欲封鲁仲连。鲁仲连辞让者三，终不肯受。平原君乃置酒，酒酣，起，前，以千金为鲁连寿。鲁连笑曰：“所贵于天下之士者，为人排患释难、解纷乱而无所取也。即有所取者，是商贾之人也。仲连不忍为也。”遂辞平原君而去，终身不复见。

　　qín wéi zhào zhī hán dān 。wèi ān lí wáng shǐ jiāng jun1 jìn bǐ jiù zhào ，wèi qín ，zhǐ yú dàng yīn bú jìn 。
wèi wáng shǐ kè jiāng jun1 xīn yuán yǎn jiān rù hán dān ，yīn píng yuán jun1 wèi zhào wáng yuē ：“qín suǒ yǐ jí wéi zhào zhě ，qián yǔ qí mǐn wáng zhēng qiáng wéi dì ，yǐ ér fù guī dì ，yǐ qí gù ；jīn qí mǐn wáng yǐ yì ruò ，fāng jīn wéi qín xióng tiān xià ，cǐ fēi bì tān hán dān ，qí yì yù qiú wéi dì 。zhào chéng fā shǐ zūn qín zhāo wáng wéi dì ，qín bì xǐ ，bà bīng qù 。”píng yuán jun1 yóu yù wèi yǒu suǒ jué 。
cǐ shí lǔ zhòng lián shì yóu zhào ，huì qín wéi zhào ，wén wèi jiāng yù lìng zhào zūn qín wéi dì ，nǎi jiàn píng yuán jun1 ，yuē ：“shì jiāng nài hé yǐ ？”píng yuán jun1 yuē ：“shèng yě hé gǎn yán shì ！bǎi wàn zhī zhòng shé yú wài ，jīn yòu nèi wéi hán dān ér bú qù 。wèi wáng shǐ kè jiāng jun1 xīn yuán yǎn lìng zhào dì qín ，jīn qí rén zài shì 。shèng yě hé gǎn yán shì ！”lǔ lián yuē ：“shǐ wú yǐ jun1 wéi tiān xià zhī xián gōng zǐ yě ，wú nǎi jīn rán hòu zhī jun1 fēi tiān xià zhī xián gōng zǐ yě 。liáng kè xīn yuán yǎn ān zài ？wú qǐng wéi jun1 zé ér guī zhī ！”píng yuán jun1 yuē ：“shèng qǐng wéi zhào ér jiàn zhī yú xiān shēng 。”
píng yuán jun1 suí jiàn xīn yuán yǎn yuē ：“dōng guó yǒu lǔ lián xiān shēng ，qí rén zài cǐ ，shèng qǐng wéi shào jiè ，ér jiàn zhī yú xiān shēng 。”xīn yuán yǎn yuē ：“wú wén lǔ lián xiān shēng ，qí guó zhī gāo shì yě 。yǎn ，rén chén yě ，shǐ shì yǒu zhí ，wú bú yuàn jiàn lǔ lián xiān shēng yě 。”píng yuán jun1 yuē ：“shèng yǐ xiè zhī yǐ 。”xīn yuán yǎn xǔ nuò 。
lǔ lián jiàn xīn yuán yǎn ér wú yán 。xīn yuán yǎn yuē ：“wú shì jū cǐ wéi chéng zhī zhōng zhě ，jiē yǒu qiú yú píng yuán jun1 zhě yě 。jīn wú shì xiān shēng zhī yù mào ，fēi yǒu qiú yú píng yuán jun1 zhě ，hé wéi jiǔ jū cǐ wéi chéng zhōng ér bú qù yě ？”lǔ lián yuē ：“shì yǐ bào jiāo wú cóng róng ér sǐ zhě ，jiē fēi yě 。jīn zhòng rén bú zhī ，zé wéi yī shēn 。bǐ qín ，qì lǐ yì ，shàng shǒu gōng zhī guó yě ，quán shǐ qí shì ，lǔ shǐ qí mín ，bǐ zé sì rán ér wéi dì ，guò ér suí zhèng yú tiān xià ，zé lián yǒu fù dōng hǎi ér sǐ ěr ，wú bú rěn wéi zhī mín yě ！suǒ wéi jiàn jiāng jun1 zhě ，yù yǐ zhù zhào yě 。”xīn yuán yǎn yuē ：“xiān shēng zhù zhī nài hé ？”lǔ lián yuē ：“wú jiāng shǐ liáng jí yàn zhù zhī ，qí chǔ zé gù zhù zhī yǐ 。”xīn yuán yǎn yuē ：“yàn zé wú qǐng yǐ cóng yǐ ；ruò nǎi liáng ，zé wú liáng rén yě ，xiān shēng è néng shǐ liáng zhù zhī yē ？”lǔ lián yuē ：“liáng wèi dǔ qín chēng dì zhī hài gù yě ；shǐ liáng dǔ qín chēng dì zhī hài ，zé bì zhù zhào yǐ 。”xīn yuán yǎn yuē ：“qín chēng dì zhī hài jiāng nài hé ？”lǔ zhòng lián yuē ：“xī qí wēi wáng cháng wéi rén yì yǐ ，lǜ tiān xià zhū hóu ér cháo zhōu 。zhōu pín qiě wēi ，zhū hóu mò cháo ，ér qí dú cháo zhī 。jū suì yú ，zhōu liè wáng bēng ，zhū hóu jiē diào ，qí hòu wǎng 。zhōu nù ，fù yú qí yuē ：‘tiān bēng dì chè ，tiān zǐ xià xí ，dōng fān zhī chén tián yīng qí hòu zhì ，zé zhuó zhī ！’wēi wáng bó rán nù yuē ：‘chì jiē ！ér mǔ ，bì yě ！’zú wéi tiān xià xiào 。gù shēng zé cháo zhōu ，sǐ zé chì zhī ，chéng bú rěn qí qiú yě 。bǐ tiān zǐ gù rán ，qí wú zú guài 。”
xīn yuán yǎn yuē ：“xiān shēng dú wèi jiàn fū pú hū ？shí rén ér cóng yī rén zhě ，níng lì bú shèng 、zhì bú ruò xié ？wèi zhī yě 。”lǔ zhòng lián yuē ：“rán liáng zhī bǐ yú qín ，ruò pú xié ？”xīn yuán yǎn yuē ：“rán 。”lǔ zhòng lián yuē ：“rán zé wú jiāng shǐ qín wáng pēng hǎi liáng wáng ！”xīn yuán yǎn yàng rán bú yuè ，yuē ：“xī ！yì tài shèn yǐ ，xiān shēng zhī yán yě ！xiān shēng yòu è néng shǐ qín wáng pēng hǎi liáng wáng ？”lǔ zhòng lián yuē ：“gù yě ！dài wú yán zhī ：xī zhě guǐ hóu 、è hóu 、wén wáng ，zhòu zhī sān gōng yě 。guǐ hóu yǒu zǐ ér hǎo ，gù rù zhī yú zhòu ，zhòu yǐ wéi è ，hǎi guǐ hóu ；è hóu zhēng zhī jí ，biàn zhī jí ，gù pú hóu ；wén wáng wén zhī ，kuì rán ér tàn ，gù jū zhī yú yǒu lǐ zhī kù bǎi rì ，ér yù lìng zhī sǐ 。hé wéi yǔ rén jù chēng dì wáng ，zú jiù pú hǎi zhī dì yě ？“
“qí mǐn wáng jiāng zhī lǔ ，yí wéi zǐ zhí cè ér cóng ，wèi lǔ rén yuē ：‘zǐ jiāng hé yǐ dài wú jun1 ？’lǔ rén yuē ：‘wú jiāng yǐ shí tài láo dài zǐ zhī jun1 。’yí wéi zǐ yuē ：‘zǐ ān qǔ lǐ ér lái dài wú jun1 ？bǐ wú jun1 zhě ，tiān zǐ yě 。tiān zǐ xún shòu ，zhū hóu pì shě ，nà guǎn jiàn ，shè rèn bào jǐ ，shì shàn yú táng xià ；tiān zǐ yǐ shí ，ér tīng tuì cháo yě 。’lǔ rén tóu qí yào ，bú guǒ nà ，bú dé rù yú lǔ 。jiāng zhī xuē ，jiǎ tú yú zōu 。dāng shì shí ，zōu jun1 sǐ ，mǐn wáng yù rù diào 。yí wéi zǐ wèi zōu zhī gū yuē ：‘tiān zǐ diào ，zhǔ rén bì jiāng bèi bìn jiù ，shè běi miàn yú nán fāng ，rán hòu tiān zǐ nán miàn diào yě 。’zōu zhī qún chén yuē ：‘bì ruò cǐ ，wú jiāng fú jiàn ér sǐ 。’gù bú gǎn rù yú zōu 。zōu 、lǔ zhī chén ，shēng zé bú dé shì yǎng ，sǐ zé bú dé fàn hán ，rán qiě yù háng tiān zǐ zhī lǐ yú zōu 、lǔ zhī chén ，bú guǒ nà 。jīn qín wàn chéng zhī guó ，liáng yì wàn chéng zhī guó ，jiāo yǒu chēng wáng zhī míng 。dǔ qí yī zhàn ér shèng ，yù cóng ér dì zhī ，shì shǐ sān jìn zhī dà chén ，bú rú zōu 、lǔ zhī pú qiè yě 。
“qiě qín wú yǐ ér dì ，zé qiě biàn yì zhū hóu zhī dà chén ，bǐ jiāng duó qí suǒ wèi bú xiāo ，ér yǔ qí suǒ wèi xián ，duó qí suǒ zēng ，ér yǔ qí suǒ ài ；bǐ yòu jiāng shǐ qí zǐ nǚ chán qiè ，wéi zhū hóu fēi jī ，chù liáng zhī gōng ，liáng wáng ān dé yàn rán ér yǐ hū ？ér jiāng jun1 yòu hé yǐ dé gù chǒng hū ？”
yú shì xīn yuán yǎn qǐ ，zài bài xiè yuē ：“shǐ yǐ xiān shēng wéi yōng rén ，wú nǎi jīn rì ér zhī xiān shēng wéi tiān xià zhī shì yě ！wú qǐng qù ，bú gǎn fù yán dì qín ！”
qín jiāng wén zhī ，wéi què jun1 wǔ shí lǐ 。shì huì wèi gōng zǐ wú jì duó jìn bǐ jun1 yǐ jiù zhào jī qín ，qín jun1 yǐn ér qù 。
yú shì píng yuán jun1 yù fēng lǔ zhòng lián 。lǔ zhòng lián cí ràng zhě sān ，zhōng bú kěn shòu 。píng yuán jun1 nǎi zhì jiǔ ，jiǔ hān ，qǐ ，qián ，yǐ qiān jīn wéi lǔ lián shòu 。lǔ lián xiào yuē ：“suǒ guì yú tiān xià zhī shì zhě ，wéi rén pái huàn shì nán 、jiě fēn luàn ér wú suǒ qǔ yě 。jí yǒu suǒ qǔ zhě ，shì shāng jiǎ zhī rén yě 。zhòng lián bú rěn wéi yě 。”suí cí píng yuán jun1 ér qù ，zhōng shēn bú fù jiàn 。

　　有子问于曾子曰：“问丧于夫子乎？”曰：“闻之矣：‘丧欲速贫，死欲速朽’。”有子曰：“是非君子之言也。”曾子曰：“参也闻诸夫子也。”有子又曰：“是非君子之言也。”曾子曰：“参也与子游闻之。”有子曰：“然。然则夫子有为言之也。”
曾子以斯言告于子游。子游曰：“甚哉，有子之言似夫子也！昔者，夫子居于宋，见桓司马自为石椁，三年而不成。夫子曰：‘若是其靡也，死不如速朽之愈也。’‘死之欲速朽’，为桓司马言之也。南宫敬叔反，必载宝而朝。夫子曰：‘若是其货也，丧不如速贫之愈也。’丧之欲速贫，为敬叔言之也。”
曾子以子游之言告于有子。有子曰：“然！吾固曰非夫子之言也。”曾子曰：“子何以知之？”有子曰：“夫子制于中都：四寸之棺，五寸之椁。以斯知不欲速朽也。昔者夫子失鲁司寇，将之荆，盖先之以子夏，又申之以冉有。以斯知不欲速贫也。”

　　yǒu zǐ wèn yú céng zǐ yuē ：“wèn sàng yú fū zǐ hū ？”yuē ：“wén zhī yǐ ：‘sàng yù sù pín ，sǐ yù sù xiǔ ’。”yǒu zǐ yuē ：“shì fēi jun1 zǐ zhī yán yě 。”céng zǐ yuē ：“cān yě wén zhū fū zǐ yě 。”yǒu zǐ yòu yuē ：“shì fēi jun1 zǐ zhī yán yě 。”céng zǐ yuē ：“cān yě yǔ zǐ yóu wén zhī 。”yǒu zǐ yuē ：“rán 。rán zé fū zǐ yǒu wéi yán zhī yě 。”
céng zǐ yǐ sī yán gào yú zǐ yóu 。zǐ yóu yuē ：“shèn zāi ，yǒu zǐ zhī yán sì fū zǐ yě ！xī zhě ，fū zǐ jū yú sòng ，jiàn huán sī mǎ zì wéi shí guǒ ，sān nián ér bú chéng 。fū zǐ yuē ：‘ruò shì qí mí yě ，sǐ bú rú sù xiǔ zhī yù yě 。’‘sǐ zhī yù sù xiǔ ’，wéi huán sī mǎ yán zhī yě 。nán gōng jìng shū fǎn ，bì zǎi bǎo ér cháo 。fū zǐ yuē ：‘ruò shì qí huò yě ，sàng bú rú sù pín zhī yù yě 。’sàng zhī yù sù pín ，wéi jìng shū yán zhī yě 。”
céng zǐ yǐ zǐ yóu zhī yán gào yú yǒu zǐ 。yǒu zǐ yuē ：“rán ！wú gù yuē fēi fū zǐ zhī yán yě 。”céng zǐ yuē ：“zǐ hé yǐ zhī zhī ？”yǒu zǐ yuē ：“fū zǐ zhì yú zhōng dōu ：sì cùn zhī guān ，wǔ cùn zhī guǒ 。yǐ sī zhī bú yù sù xiǔ yě 。xī zhě fū zǐ shī lǔ sī kòu ，jiāng zhī jīng ，gài xiān zhī yǐ zǐ xià ，yòu shēn zhī yǐ rǎn yǒu 。yǐ sī zhī bú yù sù pín yě 。”

　　曾子寝疾，病。乐正子春坐于床下，曾元、曾申坐于足，童子隅坐而执烛。童子曰：“华而睆，大夫之箦与？”子春曰：“止！”曾子闻之，瞿然曰：“呼！”曰：“华而睆，大夫之箦与？”曾子曰：“然。斯季孙之赐也，我未之能易也。元，起易箦。”曾元曰：“夫子之病革矣，不可以变。幸而至于旦，请敬易之。”曾子曰：“尔之爱我也不如彼。君子之爱人也以德，细人之爱人也以姑息。吾何求哉？吾得正而毙焉斯已矣。”举扶而易之。反席未安而没。

　　céng zǐ qǐn jí ，bìng 。lè zhèng zǐ chūn zuò yú chuáng xià ，céng yuán 、céng shēn zuò yú zú ，tóng zǐ yú zuò ér zhí zhú 。tóng zǐ yuē ：“huá ér huǎn ，dà fū zhī zé yǔ ？”zǐ chūn yuē ：“zhǐ ！”céng zǐ wén zhī ，qú rán yuē ：“hū ！”yuē ：“huá ér huǎn ，dà fū zhī zé yǔ ？”céng zǐ yuē ：“rán 。sī jì sūn zhī cì yě ，wǒ wèi zhī néng yì yě 。yuán ，qǐ yì zé 。”céng yuán yuē ：“fū zǐ zhī bìng gé yǐ ，bú kě yǐ biàn 。xìng ér zhì yú dàn ，qǐng jìng yì zhī 。”céng zǐ yuē ：“ěr zhī ài wǒ yě bú rú bǐ 。jun1 zǐ zhī ài rén yě yǐ dé ，xì rén zhī ài rén yě yǐ gū xī 。wú hé qiú zāi ？wú dé zhèng ér bì yān sī yǐ yǐ 。”jǔ fú ér yì zhī 。fǎn xí wèi ān ér méi 。

　　司马错与张仪争论于秦惠王前，司马错欲伐蜀，张仪曰：“不如伐韩。”王曰：“请闻其说。”
对曰：“亲魏善楚，下兵三川，塞轘辕、缑氏之口，当屯留之道，魏绝南阳，楚临南郑，秦攻新城宜阳，以临二周之郊，诛周主之罪，侵楚魏之地。周自知不救，九鼎宝器必出。据九鼎，按图籍，挟天子以令天下，天下莫敢不听，此王业也。今夫蜀，西僻之国也，而戎狄之长也，敝兵劳众不足以成名，得其地不足以为利。臣闻：‘争名者于朝，争利者于市。’今三川、周室，天下之市朝也，而王不争焉，顾争于戎狄，去王业远矣。”
司马错曰：“不然。臣闻之：‘欲富国者，务广其地；欲强兵者，务富其民；欲王者，务博其德。三资者备，而王随之矣。’今王之地小民贫，故臣愿从事于易。夫蜀，西僻之国也，而戎狄之长也，而有桀纣之乱。以秦攻之，譬如使豺狼逐群羊也。取其地足以广国也，得其财足以富民，缮兵不伤众，而彼已服矣。故拔一国，而天下不以为暴；利尽西海，诸侯不以为贪。是我一举而名实两附，而又有禁暴止乱之名。今攻韩劫天子，劫天子，恶名也，而未必利也，又有不义之名。而攻天下之所不欲，危！臣请谒其故：周，天下之宗室也；韩，周之与国也。周自知失九鼎，韩自知亡三川，则必将二国并力合谋，以因于齐、赵而求解乎楚、魏。以鼎与楚，以地与魏，王不能禁。此臣所谓危，不如伐蜀之完也。”
惠王曰：“善！寡人听子。”卒起兵伐蜀，十月取之，遂定蜀，蜀主更号为侯，而使陈庄相蜀。蜀既属，秦益强富厚，轻诸侯。

　　sī mǎ cuò yǔ zhāng yí zhēng lùn yú qín huì wáng qián ，sī mǎ cuò yù fá shǔ ，zhāng yí yuē ：“bú rú fá hán 。”wáng yuē ：“qǐng wén qí shuō 。”
duì yuē ：“qīn wèi shàn chǔ ，xià bīng sān chuān ，sāi huán yuán 、gōu shì zhī kǒu ，dāng tún liú zhī dào ，wèi jué nán yáng ，chǔ lín nán zhèng ，qín gōng xīn chéng yí yáng ，yǐ lín èr zhōu zhī jiāo ，zhū zhōu zhǔ zhī zuì ，qīn chǔ wèi zhī dì 。zhōu zì zhī bú jiù ，jiǔ dǐng bǎo qì bì chū 。jù jiǔ dǐng ，àn tú jí ，jiā tiān zǐ yǐ lìng tiān xià ，tiān xià mò gǎn bú tīng ，cǐ wáng yè yě 。jīn fū shǔ ，xī pì zhī guó yě ，ér róng dí zhī zhǎng yě ，bì bīng láo zhòng bú zú yǐ chéng míng ，dé qí dì bú zú yǐ wéi lì 。chén wén ：‘zhēng míng zhě yú cháo ，zhēng lì zhě yú shì 。’jīn sān chuān 、zhōu shì ，tiān xià zhī shì cháo yě ，ér wáng bú zhēng yān ，gù zhēng yú róng dí ，qù wáng yè yuǎn yǐ 。”
sī mǎ cuò yuē ：“bú rán 。chén wén zhī ：‘yù fù guó zhě ，wù guǎng qí dì ；yù qiáng bīng zhě ，wù fù qí mín ；yù wáng zhě ，wù bó qí dé 。sān zī zhě bèi ，ér wáng suí zhī yǐ 。’jīn wáng zhī dì xiǎo mín pín ，gù chén yuàn cóng shì yú yì 。fū shǔ ，xī pì zhī guó yě ，ér róng dí zhī zhǎng yě ，ér yǒu jié zhòu zhī luàn 。yǐ qín gōng zhī ，pì rú shǐ chái láng zhú qún yáng yě 。qǔ qí dì zú yǐ guǎng guó yě ，dé qí cái zú yǐ fù mín ，shàn bīng bú shāng zhòng ，ér bǐ yǐ fú yǐ 。gù bá yī guó ，ér tiān xià bú yǐ wéi bào ；lì jìn xī hǎi ，zhū hóu bú yǐ wéi tān 。shì wǒ yī jǔ ér míng shí liǎng fù ，ér yòu yǒu jìn bào zhǐ luàn zhī míng 。jīn gōng hán jié tiān zǐ ，jié tiān zǐ ，è míng yě ，ér wèi bì lì yě ，yòu yǒu bú yì zhī míng 。ér gōng tiān xià zhī suǒ bú yù ，wēi ！chén qǐng yè qí gù ：zhōu ，tiān xià zhī zōng shì yě ；hán ，zhōu zhī yǔ guó yě 。zhōu zì zhī shī jiǔ dǐng ，hán zì zhī wáng sān chuān ，zé bì jiāng èr guó bìng lì hé móu ，yǐ yīn yú qí 、zhào ér qiú jiě hū chǔ 、wèi 。yǐ dǐng yǔ chǔ ，yǐ dì yǔ wèi ，wáng bú néng jìn 。cǐ chén suǒ wèi wēi ，bú rú fá shǔ zhī wán yě 。”
huì wáng yuē ：“shàn ！guǎ rén tīng zǐ 。”zú qǐ bīng fá shǔ ，shí yuè qǔ zhī ，suí dìng shǔ ，shǔ zhǔ gèng hào wéi hóu ，ér shǐ chén zhuāng xiàng shǔ 。shǔ jì shǔ ，qín yì qiáng fù hòu ，qīng zhū hóu 。

　　晋献公将杀其世子申生，公子重耳谓之曰：“子盍言子之志于公乎?”世子曰：“不可。君安骊姬，是我伤公之心也。”曰：“然则盍行乎?”世子曰：“不可。君谓我欲弑君也。天下岂有无父之国哉?吾何行如之?”
使人辞于狐突曰：“申生有罪，不念伯氏之言也，以至于死。申生不敢爱其死。虽然，吾君老矣，子少，国家多难。伯氏不出而图吾君，伯氏苟出而图吾君，申生受赐而死。”再拜稽首，乃卒。是以为恭世子也。

　　jìn xiàn gōng jiāng shā qí shì zǐ shēn shēng ，gōng zǐ zhòng ěr wèi zhī yuē ：“zǐ hé yán zǐ zhī zhì yú gōng hū ?”shì zǐ yuē ：“bú kě 。jun1 ān lí jī ，shì wǒ shāng gōng zhī xīn yě 。”yuē ：“rán zé hé háng hū ?”shì zǐ yuē ：“bú kě 。jun1 wèi wǒ yù shì jun1 yě 。tiān xià qǐ yǒu wú fù zhī guó zāi ?wú hé háng rú zhī ?”
shǐ rén cí yú hú tū yuē ：“shēn shēng yǒu zuì ，bú niàn bó shì zhī yán yě ，yǐ zhì yú sǐ 。shēn shēng bú gǎn ài qí sǐ 。suī rán ，wú jun1 lǎo yǐ ，zǐ shǎo ，guó jiā duō nán 。bó shì bú chū ér tú wú jun1 ，bó shì gǒu chū ér tú wú jun1 ，shēn shēng shòu cì ér sǐ 。”zài bài jī shǒu ，nǎi zú 。shì yǐ wéi gōng shì zǐ yě 。

　　赵太后新用事，秦急攻之。赵氏求救于齐，齐曰：“必以长安君为质，兵乃出。”太后不肯，大臣强谏。太后明谓左右：“有复言令长安君为质者，老妇必唾其面。”
左师触龙言：愿见太后。太后盛气而揖之。入而徐趋，至而自谢，曰：“老臣病足，曾不能疾走，不得见久矣。窃自恕，而恐太后玉体之有所郄也，故愿望见太后。”太后曰：“老妇恃辇而行。”曰：“日食饮得无衰乎？”曰：“恃粥耳。”曰：“老臣今者殊不欲食，乃自强步，日三四里，少益耆食，和于身。”太后曰：“老妇不能。”太后之色少解。
左师公曰：“老臣贱息舒祺，最少，不肖；而臣衰，窃爱怜之。愿令得补黑衣之数，以卫王宫。没死以闻。”太后曰：“敬诺。年几何矣？”对曰：“十五岁矣。虽少，愿及未填沟壑而托之。”太后曰：“丈夫亦爱怜其少子乎？”对曰：“甚于妇人。”太后笑曰：“妇人异甚。”对曰：“老臣窃以为媪之爱燕后贤于长安君。”曰：“君过矣！不若长安君之甚。”左师公曰：“父母之爱子，则为之计深远。媪之送燕后也，持其踵，为之泣，念悲其远也，亦哀之矣。已行，非弗思也，祭祀必祝之，祝曰：‘必勿使反。’岂非计久长，有子孙相继为王也哉？”太后曰：“然。”
左师公曰：“今三世以前，至于赵之为赵，赵王之子孙侯者，其继有在者乎？”曰：“无有。”曰：“微独赵，诸侯有在者乎？”曰：“老妇不闻也。”“此其近者祸及身，远者及其子孙。岂人主之子孙则必不善哉？位尊而无功，奉厚而无劳，而挟重器多也。今媪尊长安君之位，而封之以膏腴之地，多予之重器，而不及今令有功于国，—旦山陵崩，长安君何以自托于赵？老臣以媪为长安君计短也，故以为其爱不若燕后。”太后曰：“诺，恣君之所使之。”
于是为长安君约车百乘，质于齐，齐兵乃出。
子义闻之曰：“人主之子也、骨肉之亲也，犹不能恃无功之尊、无劳之奉，已守金玉之重也，而况人臣乎。”

　　zhào tài hòu xīn yòng shì ，qín jí gōng zhī 。zhào shì qiú jiù yú qí ，qí yuē ：“bì yǐ zhǎng ān jun1 wéi zhì ，bīng nǎi chū 。”tài hòu bú kěn ，dà chén qiáng jiàn 。tài hòu míng wèi zuǒ yòu ：“yǒu fù yán lìng zhǎng ān jun1 wéi zhì zhě ，lǎo fù bì tuò qí miàn 。”
zuǒ shī chù lóng yán ：yuàn jiàn tài hòu 。tài hòu shèng qì ér yī zhī 。rù ér xú qū ，zhì ér zì xiè ，yuē ：“lǎo chén bìng zú ，céng bú néng jí zǒu ，bú dé jiàn jiǔ yǐ 。qiè zì shù ，ér kǒng tài hòu yù tǐ zhī yǒu suǒ qiè yě ，gù yuàn wàng jiàn tài hòu 。”tài hòu yuē ：“lǎo fù shì niǎn ér háng 。”yuē ：“rì shí yǐn dé wú shuāi hū ？”yuē ：“shì zhōu ěr 。”yuē ：“lǎo chén jīn zhě shū bú yù shí ，nǎi zì qiáng bù ，rì sān sì lǐ ，shǎo yì qí shí ，hé yú shēn 。”tài hòu yuē ：“lǎo fù bú néng 。”tài hòu zhī sè shǎo jiě 。
zuǒ shī gōng yuē ：“lǎo chén jiàn xī shū qí ，zuì shǎo ，bú xiāo ；ér chén shuāi ，qiè ài lián zhī 。yuàn lìng dé bǔ hēi yī zhī shù ，yǐ wèi wáng gōng 。méi sǐ yǐ wén 。”tài hòu yuē ：“jìng nuò 。nián jǐ hé yǐ ？”duì yuē ：“shí wǔ suì yǐ 。suī shǎo ，yuàn jí wèi tián gōu hè ér tuō zhī 。”tài hòu yuē ：“zhàng fū yì ài lián qí shǎo zǐ hū ？”duì yuē ：“shèn yú fù rén 。”tài hòu xiào yuē ：“fù rén yì shèn 。”duì yuē ：“lǎo chén qiè yǐ wéi ǎo zhī ài yàn hòu xián yú zhǎng ān jun1 。”yuē ：“jun1 guò yǐ ！bú ruò zhǎng ān jun1 zhī shèn 。”zuǒ shī gōng yuē ：“fù mǔ zhī ài zǐ ，zé wéi zhī jì shēn yuǎn 。ǎo zhī sòng yàn hòu yě ，chí qí zhǒng ，wéi zhī qì ，niàn bēi qí yuǎn yě ，yì āi zhī yǐ 。yǐ háng ，fēi fú sī yě ，jì sì bì zhù zhī ，zhù yuē ：‘bì wù shǐ fǎn 。’qǐ fēi jì jiǔ zhǎng ，yǒu zǐ sūn xiàng jì wéi wáng yě zāi ？”tài hòu yuē ：“rán 。”
zuǒ shī gōng yuē ：“jīn sān shì yǐ qián ，zhì yú zhào zhī wéi zhào ，zhào wáng zhī zǐ sūn hóu zhě ，qí jì yǒu zài zhě hū ？”yuē ：“wú yǒu 。”yuē ：“wēi dú zhào ，zhū hóu yǒu zài zhě hū ？”yuē ：“lǎo fù bú wén yě 。”“cǐ qí jìn zhě huò jí shēn ，yuǎn zhě jí qí zǐ sūn 。qǐ rén zhǔ zhī zǐ sūn zé bì bú shàn zāi ？wèi zūn ér wú gōng ，fèng hòu ér wú láo ，ér jiā zhòng qì duō yě 。jīn ǎo zūn zhǎng ān jun1 zhī wèi ，ér fēng zhī yǐ gāo yú zhī dì ，duō yǔ zhī zhòng qì ，ér bú jí jīn lìng yǒu gōng yú guó ，—dàn shān líng bēng ，zhǎng ān jun1 hé yǐ zì tuō yú zhào ？lǎo chén yǐ ǎo wéi zhǎng ān jun1 jì duǎn yě ，gù yǐ wéi qí ài bú ruò yàn hòu 。”tài hòu yuē ：“nuò ，zì jun1 zhī suǒ shǐ zhī 。”
yú shì wéi zhǎng ān jun1 yuē chē bǎi chéng ，zhì yú qí ，qí bīng nǎi chū 。
zǐ yì wén zhī yuē ：“rén zhǔ zhī zǐ yě 、gǔ ròu zhī qīn yě ，yóu bú néng shì wú gōng zhī zūn 、wú láo zhī fèng ，yǐ shǒu jīn yù zhī zhòng yě ，ér kuàng rén chén hū 。”

苏秦始将连横说秦惠王曰：“大王之国，西有巴、蜀、汉中之利，北有胡貉、代马之用，南有巫山、黔中之限，东有肴、函之固。田肥美，民殷富，战车万乘，奋击百万，沃野千里，蓄积饶多，地势形便，此所谓天府，天下之雄国也。以大王之贤，士民之众，车骑之用，兵法之教，可以并诸侯，吞天下，称帝而治。愿大王少留意，臣请奏其效。”
秦王曰：“寡人闻之：毛羽不丰满者，不可以高飞，文章不成者不可以诛罚，道德不厚者不可以使民，政教不顺者不可以烦大臣。今先生俨然不远千里而庭教之，愿以异日。”
苏秦曰：“臣固疑大王之不能用也。昔者神农伐补遂，黄帝伐涿鹿而禽蚩尤，尧伐驩兜，舜伐三苗，禹伐共工，汤伐有夏，文王伐崇，武王伐纣，齐桓任战而伯天下。由此观之，恶有不战者乎？古者使车毂击驰，言语相结，天下为一，约从连横，兵革不藏。文士并饬，诸侯乱惑，万端俱起，不可胜理。科条既备，民多伪态，书策稠浊，百姓不足。上下相愁，民无所聊，明言章理，兵甲愈起。辩言伟服，战攻不息，繁称文辞，天下不治。舌弊耳聋，不见成功，行义约信，天下不亲。于是乃废文任武，厚养死士，缀甲厉兵，效胜于战场。夫徒处而致利，安坐而广地，虽古五帝三王五伯，明主贤君，常欲坐而致之，其势不能。故以战续之，宽则两军相攻，迫则杖戟相橦，然后可建大功。是故兵胜于外，义强于内，威立于上，民服于下。今欲并天下，凌万乘，诎敌国，制海内，子元元，臣诸侯，非兵不可。今不嗣主，忽于至道，皆惛于教，乱于治，迷于言，惑于语，沈于辩，溺于辞。以此论之，王固不能行也。”
说秦王书十上而说不行，黑貂之裘弊，黄金百斤尽，资用乏绝，去秦而归，羸縢履蹻，负书担橐，形容枯槁，面目犁黑，状有愧色。归至家，妻不下紝，嫂不为炊。父母不与言。苏秦喟叹曰：“妻不以我为夫，嫂不以我为叔，父母不以我为子，是皆秦之罪也。”乃夜发书，陈箧数十，得太公阴符之谋，伏而诵之，简练以为揣摩。读书欲睡，引锥自刺其股，血流至足，曰：“安有说人主，不能出其金玉锦绣，取卿相之尊者乎？”期年，揣摩成，曰：“此真可以说当世之君矣。”
于是乃摩燕乌集阙，见说赵王于华屋之下，抵掌而谈，赵王大悦，封为武安君。受相印，革车百乘，锦绣千纯，白璧百双，黄金万溢，以随其后，约从散横以抑强秦，故苏秦相于赵而关不通。
当此之时，天下之大，万民之众，王侯之威，谋臣之权，皆欲决苏秦之策。不费斗粮，未烦一兵，未战一士，未绝一弦，未折一矢，诸侯相亲，贤于兄弟。夫贤人在而天下服，一人用而天下从，故曰：式于政不式于勇；式于廊庙之内，不式于四境之外。当秦之隆，黄金万溢为用，转毂连骑，炫熿于道，山东之国从风而服，使赵大重。且夫苏秦，特穷巷掘门桑户棬枢之士耳，伏轼撙衔，横历天下，廷说诸侯之王，杜左右之口，天下莫之能伉。
将说楚王，路过洛阳，父母闻之，清宫除道，张乐设饮，郊迎三十里。妻侧目而视，倾耳而听。嫂蛇行匍伏，四拜自跪而谢。苏秦曰：“嫂何前倨而后卑也？”嫂曰：“以季子之位尊而多金。”苏秦曰：“嗟乎！贫穷则父母不子，富贵则亲戚畏惧。人生世上，势位富厚，盖可忽乎哉？”

sū qín shǐ jiāng lián héng shuō qín huì wáng yuē ：“dà wáng zhī guó ，xī yǒu bā 、shǔ 、hàn zhōng zhī lì ，běi yǒu hú mò 、dài mǎ zhī yòng ，nán yǒu wū shān 、qián zhōng zhī xiàn ，dōng yǒu yáo 、hán zhī gù 。tián féi měi ，mín yīn fù ，zhàn chē wàn chéng ，fèn jī bǎi wàn ，wò yě qiān lǐ ，xù jī ráo duō ，dì shì xíng biàn ，cǐ suǒ wèi tiān fǔ ，tiān xià zhī xióng guó yě 。yǐ dà wáng zhī xián ，shì mín zhī zhòng ，chē qí zhī yòng ，bīng fǎ zhī jiāo ，kě yǐ bìng zhū hóu ，tūn tiān xià ，chēng dì ér zhì 。yuàn dà wáng shǎo liú yì ，chén qǐng zòu qí xiào 。”
qín wáng yuē ：“guǎ rén wén zhī ：máo yǔ bú fēng mǎn zhě ，bú kě yǐ gāo fēi ，wén zhāng bú chéng zhě bú kě yǐ zhū fá ，dào dé bú hòu zhě bú kě yǐ shǐ mín ，zhèng jiāo bú shùn zhě bú kě yǐ fán dà chén 。jīn xiān shēng yǎn rán bú yuǎn qiān lǐ ér tíng jiāo zhī ，yuàn yǐ yì rì 。”
sū qín yuē ：“chén gù yí dà wáng zhī bú néng yòng yě 。xī zhě shén nóng fá bǔ suí ，huáng dì fá zhuō lù ér qín chī yóu ，yáo fá huān dōu ，shùn fá sān miáo ，yǔ fá gòng gōng ，tāng fá yǒu xià ，wén wáng fá chóng ，wǔ wáng fá zhòu ，qí huán rèn zhàn ér bó tiān xià 。yóu cǐ guān zhī ，è yǒu bú zhàn zhě hū ？gǔ zhě shǐ chē gū jī chí ，yán yǔ xiàng jié ，tiān xià wéi yī ，yuē cóng lián héng ，bīng gé bú cáng 。wén shì bìng chì ，zhū hóu luàn huò ，wàn duān jù qǐ ，bú kě shèng lǐ 。kē tiáo jì bèi ，mín duō wěi tài ，shū cè chóu zhuó ，bǎi xìng bú zú 。shàng xià xiàng chóu ，mín wú suǒ liáo ，míng yán zhāng lǐ ，bīng jiǎ yù qǐ 。biàn yán wěi fú ，zhàn gōng bú xī ，fán chēng wén cí ，tiān xià bú zhì 。shé bì ěr lóng ，bú jiàn chéng gōng ，háng yì yuē xìn ，tiān xià bú qīn 。yú shì nǎi fèi wén rèn wǔ ，hòu yǎng sǐ shì ，zhuì jiǎ lì bīng ，xiào shèng yú zhàn chǎng 。fū tú chù ér zhì lì ，ān zuò ér guǎng dì ，suī gǔ wǔ dì sān wáng wǔ bó ，míng zhǔ xián jun1 ，cháng yù zuò ér zhì zhī ，qí shì bú néng 。gù yǐ zhàn xù zhī ，kuān zé liǎng jun1 xiàng gōng ，pò zé zhàng jǐ xiàng tóng ，rán hòu kě jiàn dà gōng 。shì gù bīng shèng yú wài ，yì qiáng yú nèi ，wēi lì yú shàng ，mín fú yú xià 。jīn yù bìng tiān xià ，líng wàn chéng ，qū dí guó ，zhì hǎi nèi ，zǐ yuán yuán ，chén zhū hóu ，fēi bīng bú kě 。jīn bú sì zhǔ ，hū yú zhì dào ，jiē hūn yú jiāo ，luàn yú zhì ，mí yú yán ，huò yú yǔ ，shěn yú biàn ，nì yú cí 。yǐ cǐ lùn zhī ，wáng gù bú néng háng yě 。”
shuō qín wáng shū shí shàng ér shuō bú háng ，hēi diāo zhī qiú bì ，huáng jīn bǎi jīn jìn ，zī yòng fá jué ，qù qín ér guī ，léi téng lǚ jiǎo ，fù shū dān tuó ，xíng róng kū gǎo ，miàn mù lí hēi ，zhuàng yǒu kuì sè 。guī zhì jiā ，qī bú xià rèn ，sǎo bú wéi chuī 。fù mǔ bú yǔ yán 。sū qín kuì tàn yuē ：“qī bú yǐ wǒ wéi fū ，sǎo bú yǐ wǒ wéi shū ，fù mǔ bú yǐ wǒ wéi zǐ ，shì jiē qín zhī zuì yě 。”nǎi yè fā shū ，chén qiè shù shí ，dé tài gōng yīn fú zhī móu ，fú ér sòng zhī ，jiǎn liàn yǐ wéi chuāi mó 。dú shū yù shuì ，yǐn zhuī zì cì qí gǔ ，xuè liú zhì zú ，yuē ：“ān yǒu shuō rén zhǔ ，bú néng chū qí jīn yù jǐn xiù ，qǔ qīng xiàng zhī zūn zhě hū ？”qī nián ，chuāi mó chéng ，yuē ：“cǐ zhēn kě yǐ shuō dāng shì zhī jun1 yǐ 。”
yú shì nǎi mó yàn wū jí què ，jiàn shuō zhào wáng yú huá wū zhī xià ，dǐ zhǎng ér tán ，zhào wáng dà yuè ，fēng wéi wǔ ān jun1 。shòu xiàng yìn ，gé chē bǎi chéng ，jǐn xiù qiān chún ，bái bì bǎi shuāng ，huáng jīn wàn yì ，yǐ suí qí hòu ，yuē cóng sàn héng yǐ yì qiáng qín ，gù sū qín xiàng yú zhào ér guān bú tōng 。
dāng cǐ zhī shí ，tiān xià zhī dà ，wàn mín zhī zhòng ，wáng hóu zhī wēi ，móu chén zhī quán ，jiē yù jué sū qín zhī cè 。bú fèi dòu liáng ，wèi fán yī bīng ，wèi zhàn yī shì ，wèi jué yī xián ，wèi shé yī shǐ ，zhū hóu xiàng qīn ，xián yú xiōng dì 。fū xián rén zài ér tiān xià fú ，yī rén yòng ér tiān xià cóng ，gù yuē ：shì yú zhèng bú shì yú yǒng ；shì yú láng miào zhī nèi ，bú shì yú sì jìng zhī wài 。dāng qín zhī lóng ，huáng jīn wàn yì wéi yòng ，zhuǎn gū lián qí ，xuàn huáng yú dào ，shān dōng zhī guó cóng fēng ér fú ，shǐ zhào dà zhòng 。qiě fū sū qín ，tè qióng xiàng jué mén sāng hù juàn shū zhī shì ěr ，fú shì zǔn xián ，héng lì tiān xià ，tíng shuō zhū hóu zhī wáng ，dù zuǒ yòu zhī kǒu ，tiān xià mò zhī néng kàng 。
jiāng shuō chǔ wáng ，lù guò luò yáng ，fù mǔ wén zhī ，qīng gōng chú dào ，zhāng lè shè yǐn ，jiāo yíng sān shí lǐ 。qī cè mù ér shì ，qīng ěr ér tīng 。sǎo shé háng pú fú ，sì bài zì guì ér xiè 。sū qín yuē ：“sǎo hé qián jù ér hòu bēi yě ？”sǎo yuē ：“yǐ jì zǐ zhī wèi zūn ér duō jīn 。”sū qín yuē ：“jiē hū ！pín qióng zé fù mǔ bú zǐ ，fù guì zé qīn qī wèi jù 。rén shēng shì shàng ，shì wèi fù hòu ，gài kě hū hū zāi ？”

　　非国而曰灭，重夏阳也。虞无师，其曰师，何也？以其先晋，不可以不言师也。其先晋何也？为主乎灭夏阳也。夏阳者，虞、虢之塞邑也。灭夏阳而虞、虢举矣。虞之为主乎灭夏阳何也？晋献公欲伐虢，荀息曰：“君何不以屈产之乘、垂棘之璧，而借道乎虞也？”公曰：“此晋国之宝也。如受吾币而不借吾道，则如之何？”荀息曰：“此小国之所以事大国也。彼不借吾道，必不敢受吾币。如受吾币而借吾道，则是我取之中府，而藏之外府；取之中厩，而置之外厩也。”公曰：“宫之奇存焉，必不使也。”荀息曰：“宫之奇之为人也，达心而懦，又少长于君。达心则其言略，懦则不能强谏；少长于君，则君轻之。且夫玩好在耳目之前，而患在一国之后，此中知以上乃能虑之。臣料虞君中知以下也。”公遂借道而伐虢。宫之奇谏曰：“晋国之使者，其辞卑而币重，必不便于虞。”虞公弗听，遂受其币，而借之道。宫之奇又谏曰：“语曰：‘唇亡齿寒。’其斯之谓与！”挈其妻、子以奔曹。献公亡虢，五年而后举虞。荀息牵马操璧而前曰：“璧则犹是也，而马齿加长矣。”

　　fēi guó ér yuē miè ，zhòng xià yáng yě 。yú wú shī ，qí yuē shī ，hé yě ？yǐ qí xiān jìn ，bú kě yǐ bú yán shī yě 。qí xiān jìn hé yě ？wéi zhǔ hū miè xià yáng yě 。xià yáng zhě ，yú 、guó zhī sāi yì yě 。miè xià yáng ér yú 、guó jǔ yǐ 。yú zhī wéi zhǔ hū miè xià yáng hé yě ？jìn xiàn gōng yù fá guó ，xún xī yuē ：“jun1 hé bú yǐ qū chǎn zhī chéng 、chuí jí zhī bì ，ér jiè dào hū yú yě ？”gōng yuē ：“cǐ jìn guó zhī bǎo yě 。rú shòu wú bì ér bú jiè wú dào ，zé rú zhī hé ？”xún xī yuē ：“cǐ xiǎo guó zhī suǒ yǐ shì dà guó yě 。bǐ bú jiè wú dào ，bì bú gǎn shòu wú bì 。rú shòu wú bì ér jiè wú dào ，zé shì wǒ qǔ zhī zhōng fǔ ，ér cáng zhī wài fǔ ；qǔ zhī zhōng jiù ，ér zhì zhī wài jiù yě 。”gōng yuē ：“gōng zhī qí cún yān ，bì bú shǐ yě 。”xún xī yuē ：“gōng zhī qí zhī wéi rén yě ，dá xīn ér nuò ，yòu shǎo zhǎng yú jun1 。dá xīn zé qí yán luè ，nuò zé bú néng qiáng jiàn ；shǎo zhǎng yú jun1 ，zé jun1 qīng zhī 。qiě fū wán hǎo zài ěr mù zhī qián ，ér huàn zài yī guó zhī hòu ，cǐ zhōng zhī yǐ shàng nǎi néng lǜ zhī 。chén liào yú jun1 zhōng zhī yǐ xià yě 。”gōng suí jiè dào ér fá guó 。gōng zhī qí jiàn yuē ：“jìn guó zhī shǐ zhě ，qí cí bēi ér bì zhòng ，bì bú biàn yú yú 。”yú gōng fú tīng ，suí shòu qí bì ，ér jiè zhī dào 。gōng zhī qí yòu jiàn yuē ：“yǔ yuē ：‘chún wáng chǐ hán 。’qí sī zhī wèi yǔ ！”qiè qí qī 、zǐ yǐ bēn cáo 。xiàn gōng wáng guó ，wǔ nián ér hòu jǔ yú 。xún xī qiān mǎ cāo bì ér qián yuē ：“bì zé yóu shì yě ，ér mǎ chǐ jiā zhǎng yǐ 。”

　　吴无君，无大夫，此何以有君，有大夫？贤季子也。何贤乎季子？让国也。其让国奈何？谒也，馀祭也，夷昧也，与季子同母者四。季子弱而才，兄弟皆爱之，同欲立之以为君。谒曰：“今若是迮而与季子国，季子犹不受也。请无与子而与弟，弟兄迭为君，而致国乎季子。”皆曰诺。故诸为君者皆轻死为勇，饮食必祝，曰：“天苟有吴国，尚速有悔于予身。”故谒也死，馀祭也立。馀祭也死，夷昧也立。夷昧也死，则国宜之季子者也，季子使而亡焉。僚者长庶也，即之。季之使而反，至而君之尔。阖庐曰：“先君之所以不与子国，而与弟者，凡为季子故也。将从先君之命与，则国宜之季子者也；如不从先君之命与子，我宜当立者也。僚恶得为君？”于是使专诸刺僚，而致国乎季子。季子不受，曰：“尔杀吾君，吾受尔国，是吾与尔为篡也。尔杀吾兄，吾又杀尔，是父子兄弟相杀，终身无已也。”去之延陵，终身不入吴国。故君子以其不受为义，以其不杀为仁，贤季子。则吴何以有君，有大夫？以季子为臣，则宜有君者也。札者何？吴季子之名也。春秋贤者不名，此何以名？许夷狄者，不一而足也。季子者，所贤也，曷为不足乎季子？许人臣者必使臣，许人子者必使子也。

　　wú wú jun1 ，wú dà fū ，cǐ hé yǐ yǒu jun1 ，yǒu dà fū ？xián jì zǐ yě 。hé xián hū jì zǐ ？ràng guó yě 。qí ràng guó nài hé ？yè yě ，yú jì yě ，yí mèi yě ，yǔ jì zǐ tóng mǔ zhě sì 。jì zǐ ruò ér cái ，xiōng dì jiē ài zhī ，tóng yù lì zhī yǐ wéi jun1 。yè yuē ：“jīn ruò shì zé ér yǔ jì zǐ guó ，jì zǐ yóu bú shòu yě 。qǐng wú yǔ zǐ ér yǔ dì ，dì xiōng dié wéi jun1 ，ér zhì guó hū jì zǐ 。”jiē yuē nuò 。gù zhū wéi jun1 zhě jiē qīng sǐ wéi yǒng ，yǐn shí bì zhù ，yuē ：“tiān gǒu yǒu wú guó ，shàng sù yǒu huǐ yú yǔ shēn 。”gù yè yě sǐ ，yú jì yě lì 。yú jì yě sǐ ，yí mèi yě lì 。yí mèi yě sǐ ，zé guó yí zhī jì zǐ zhě yě ，jì zǐ shǐ ér wáng yān 。liáo zhě zhǎng shù yě ，jí zhī 。jì zhī shǐ ér fǎn ，zhì ér jun1 zhī ěr 。hé lú yuē ：“xiān jun1 zhī suǒ yǐ bú yǔ zǐ guó ，ér yǔ dì zhě ，fán wéi jì zǐ gù yě 。jiāng cóng xiān jun1 zhī mìng yǔ ，zé guó yí zhī jì zǐ zhě yě ；rú bú cóng xiān jun1 zhī mìng yǔ zǐ ，wǒ yí dāng lì zhě yě 。liáo è dé wéi jun1 ？”yú shì shǐ zhuān zhū cì liáo ，ér zhì guó hū jì zǐ 。jì zǐ bú shòu ，yuē ：“ěr shā wú jun1 ，wú shòu ěr guó ，shì wú yǔ ěr wéi cuàn yě 。ěr shā wú xiōng ，wú yòu shā ěr ，shì fù zǐ xiōng dì xiàng shā ，zhōng shēn wú yǐ yě 。”qù zhī yán líng ，zhōng shēn bú rù wú guó 。gù jun1 zǐ yǐ qí bú shòu wéi yì ，yǐ qí bú shā wéi rén ，xián jì zǐ 。zé wú hé yǐ yǒu jun1 ，yǒu dà fū ？yǐ jì zǐ wéi chén ，zé yí yǒu jun1 zhě yě 。zhá zhě hé ？wú jì zǐ zhī míng yě 。chūn qiū xián zhě bú míng ，cǐ hé yǐ míng ？xǔ yí dí zhě ，bú yī ér zú yě 。jì zǐ zhě ，suǒ xián yě ，hé wéi bú zú hū jì zǐ ？xǔ rén chén zhě bì shǐ chén ，xǔ rén zǐ zhě bì shǐ zǐ yě 。

　　外平不书，此何以书？大其平乎己也。何大其平乎己？庄王围宋，军有七日之粮尔！尽此不胜，将去而归尔。于是使司马子反乘堙而窥宋城。宋华元亦乘堙而出见之。司马子反曰：“子之国何如？”华元曰：“惫矣！”曰：“何如？”曰：“易子而食之，析骸而炊之。”司马子反曰：“嘻！甚矣，惫！虽然，吾闻之也，围者柑马而秣之，使肥者应客。是何子之情也？”华元曰：“吾闻之：君子见人之厄则矜之，小人见人之厄则幸之。吾见子之君子也，是以告情于子也。”司马子反曰：“诺，勉之矣！吾军亦有七日之粮尔！尽此不胜，将去而归尔。”揖而去之。
反于庄王。庄王曰：“何如？”司马子反曰：“惫矣！”曰：“何如？”曰：“易子而食之，析骸而炊之。”庄王曰：“嘻！甚矣，惫！虽然，吾今取此，然后而归尔。”司马子反曰：“不可。臣已告之矣，军有七日之粮尔。”庄王怒曰：“吾使子往视之，子曷为告之？”司马子反曰：“以区区之宋，犹有不欺人之臣，可以楚而无乎？是以告之也。”庄王曰：“诺，舍而止。虽然，吾犹取此，然后归尔。”司马子反曰：“然则君请处于此，臣请归尔。”庄王曰：“子去我而归，吾孰与处于此？吾亦从子而归尔。”引师而去之。故君子大其平乎己也。此皆大
夫也。其称“人”何？贬。曷为贬？平者在下也。

　　wài píng bú shū ，cǐ hé yǐ shū ？dà qí píng hū jǐ yě 。hé dà qí píng hū jǐ ？zhuāng wáng wéi sòng ，jun1 yǒu qī rì zhī liáng ěr ！jìn cǐ bú shèng ，jiāng qù ér guī ěr 。yú shì shǐ sī mǎ zǐ fǎn chéng yīn ér kuī sòng chéng 。sòng huá yuán yì chéng yīn ér chū jiàn zhī 。sī mǎ zǐ fǎn yuē ：“zǐ zhī guó hé rú ？”huá yuán yuē ：“bèi yǐ ！”yuē ：“hé rú ？”yuē ：“yì zǐ ér shí zhī ，xī hái ér chuī zhī 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē ：“xī ！shèn yǐ ，bèi ！suī rán ，wú wén zhī yě ，wéi zhě gān mǎ ér mò zhī ，shǐ féi zhě yīng kè 。shì hé zǐ zhī qíng yě ？”huá yuán yuē ：“wú wén zhī ：jun1 zǐ jiàn rén zhī è zé jīn zhī ，xiǎo rén jiàn rén zhī è zé xìng zhī 。wú jiàn zǐ zhī jun1 zǐ yě ，shì yǐ gào qíng yú zǐ yě 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē ：“nuò ，miǎn zhī yǐ ！wú jun1 yì yǒu qī rì zhī liáng ěr ！jìn cǐ bú shèng ，jiāng qù ér guī ěr 。”yī ér qù zhī 。
fǎn yú zhuāng wáng 。zhuāng wáng yuē ：“hé rú ？”sī mǎ zǐ fǎn yuē ：“bèi yǐ ！”yuē ：“hé rú ？”yuē ：“yì zǐ ér shí zhī ，xī hái ér chuī zhī 。”zhuāng wáng yuē ：“xī ！shèn yǐ ，bèi ！suī rán ，wú jīn qǔ cǐ ，rán hòu ér guī ěr 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē ：“bú kě 。chén yǐ gào zhī yǐ ，jun1 yǒu qī rì zhī liáng ěr 。”zhuāng wáng nù yuē ：“wú shǐ zǐ wǎng shì zhī ，zǐ hé wéi gào zhī ？”sī mǎ zǐ fǎn yuē ：“yǐ qū qū zhī sòng ，yóu yǒu bú qī rén zhī chén ，kě yǐ chǔ ér wú hū ？shì yǐ gào zhī yě 。”zhuāng wáng yuē ：“nuò ，shě ér zhǐ 。suī rán ，wú yóu qǔ cǐ ，rán hòu guī ěr 。”sī mǎ zǐ fǎn yuē ：“rán zé jun1 qǐng chù yú cǐ ，chén qǐng guī ěr 。”zhuāng wáng yuē ：“zǐ qù wǒ ér guī ，wú shú yǔ chù yú cǐ ？wú yì cóng zǐ ér guī ěr 。”yǐn shī ér qù zhī 。gù jun1 zǐ dà qí píng hū jǐ yě 。cǐ jiē dà
fū yě 。qí chēng “rén ”hé ？biǎn 。hé wéi biǎn ？píng zhě zài xià yě 。

　　吴王夫差乃告诸大夫曰：“孤将有大志于齐，吾将许越成，而无拂吾虑。若越既改，吾又何求？若其不改，反行，吾振旅焉。”申胥谏曰：“不可许也。夫越非实忠心好吴也，又非慑畏吾甲兵之强也。大夫种勇而善谋，将还玩吴国于股掌之上，以得其志。夫固知君王之盖威以好胜也，故婉约其辞，以从逸王志，使淫乐于诸夏之国，以自伤也。使吾甲兵钝弊，民人离落，而日以憔悴，然后安受吾烬。夫越王好信以爱民，四方归之，年谷时熟，日长炎炎，及吾犹可以战也。为虺弗摧，为蛇将若何？”吴王曰：“大夫奚隆于越？越曾足以为大虞乎？若无越，则吾何以春秋曜吾军士？”乃许之成。
将盟，越王又使诸稽郢辞曰：“以盟为有益乎？前盟口血未乾，足以结信矣。以盟为无益乎？君王舍甲兵之威以临使之，而胡重于鬼神而自轻也。”吴王乃许之，荒成不盟。

　　wú wáng fū chà nǎi gào zhū dà fū yuē ：“gū jiāng yǒu dà zhì yú qí ，wú jiāng xǔ yuè chéng ，ér wú fú wú lǜ 。ruò yuè jì gǎi ，wú yòu hé qiú ？ruò qí bú gǎi ，fǎn háng ，wú zhèn lǚ yān 。”shēn xū jiàn yuē ：“bú kě xǔ yě 。fū yuè fēi shí zhōng xīn hǎo wú yě ，yòu fēi shè wèi wú jiǎ bīng zhī qiáng yě 。dà fū zhǒng yǒng ér shàn móu ，jiāng hái wán wú guó yú gǔ zhǎng zhī shàng ，yǐ dé qí zhì 。fū gù zhī jun1 wáng zhī gài wēi yǐ hǎo shèng yě ，gù wǎn yuē qí cí ，yǐ cóng yì wáng zhì ，shǐ yín lè yú zhū xià zhī guó ，yǐ zì shāng yě 。shǐ wú jiǎ bīng dùn bì ，mín rén lí luò ，ér rì yǐ qiáo cuì ，rán hòu ān shòu wú jìn 。fū yuè wáng hǎo xìn yǐ ài mín ，sì fāng guī zhī ，nián gǔ shí shú ，rì zhǎng yán yán ，jí wú yóu kě yǐ zhàn yě 。wéi huī fú cuī ，wéi shé jiāng ruò hé ？”wú wáng yuē ：“dà fū xī lóng yú yuè ？yuè céng zú yǐ wéi dà yú hū ？ruò wú yuè ，zé wú hé yǐ chūn qiū yào wú jun1 shì ？”nǎi xǔ zhī chéng 。
jiāng méng ，yuè wáng yòu shǐ zhū jī yǐng cí yuē ：“yǐ méng wéi yǒu yì hū ？qián méng kǒu xuè wèi qián ，zú yǐ jié xìn yǐ 。yǐ méng wéi wú yì hū ？jun1 wáng shě jiǎ bīng zhī wēi yǐ lín shǐ zhī ，ér hú zhòng yú guǐ shén ér zì qīng yě 。”wú wáng nǎi xǔ zhī ，huāng chéng bú méng 。

　　厉王虐，国人谤王。召公告曰：“民不堪命矣！”王怒，得卫巫，使监谤者。以告，则杀之。国人莫敢言，道路以目。
王喜，告召公曰：“吾能弭谤矣，乃不敢言。”召公曰：“是障之也。防民之口，甚于防川。川壅而溃，伤人必多，民亦如之。是故为川者决之使导，为民者宣之使言。故天子听政，使公卿至于列士献诗，瞽献曲，史献书，师箴，瞍赋，曚诵，百工谏，庶人传语，近臣尽规，亲戚补察，瞽、史教诲，耆、艾修之，而后王斟酌焉，是以事行而不悖。民之有口，犹土之有山川也，财用于是乎出；犹其原隰之有衍沃也，衣食于是乎生。口之宣言也，善败于是乎兴。行善而备败，其所以阜财用衣食者也。夫民虑之于心而宣之于口，成而行之，胡可壅也？若壅其口，其与能几何？”
王不听，于是国人莫敢出言。三年，乃流王于彘。

　　lì wáng nuè ，guó rén bàng wáng 。zhào gōng gào yuē ：“mín bú kān mìng yǐ ！”wáng nù ，dé wèi wū ，shǐ jiān bàng zhě 。yǐ gào ，zé shā zhī 。guó rén mò gǎn yán ，dào lù yǐ mù 。
wáng xǐ ，gào zhào gōng yuē ：“wú néng mǐ bàng yǐ ，nǎi bú gǎn yán 。”zhào gōng yuē ：“shì zhàng zhī yě 。fáng mín zhī kǒu ，shèn yú fáng chuān 。chuān yōng ér kuì ，shāng rén bì duō ，mín yì rú zhī 。shì gù wéi chuān zhě jué zhī shǐ dǎo ，wéi mín zhě xuān zhī shǐ yán 。gù tiān zǐ tīng zhèng ，shǐ gōng qīng zhì yú liè shì xiàn shī ，gǔ xiàn qǔ ，shǐ xiàn shū ，shī zhēn ，sǒu fù ，méng sòng ，bǎi gōng jiàn ，shù rén chuán yǔ ，jìn chén jìn guī ，qīn qī bǔ chá ，gǔ 、shǐ jiāo huì ，qí 、ài xiū zhī ，ér hòu wáng zhēn zhuó yān ，shì yǐ shì háng ér bú bèi 。mín zhī yǒu kǒu ，yóu tǔ zhī yǒu shān chuān yě ，cái yòng yú shì hū chū ；yóu qí yuán xí zhī yǒu yǎn wò yě ，yī shí yú shì hū shēng 。kǒu zhī xuān yán yě ，shàn bài yú shì hū xìng 。háng shàn ér bèi bài ，qí suǒ yǐ fù cái yòng yī shí zhě yě 。fū mín lǜ zhī yú xīn ér xuān zhī yú kǒu ，chéng ér háng zhī ，hú kě yōng yě ？ruò yōng qí kǒu ，qí yǔ néng jǐ hé ？”
wáng bú tīng ，yú shì guó rén mò gǎn chū yán 。sān nián ，nǎi liú wáng yú zhì 。